Schil Naardermeer: “Een gebied dat weer leeft, bloeit en zoemt”

Verscholen tussen Amsterdam, Hilversum en Weesp ligt een Natura 2000-gebied vol sloten, meren, moerasbossen, graslanden en veenmosrietlanden. Perfecte leefgebieden voor allerlei bijzondere planten en dieren. Van vogelsoorten als de purperreiger, het baardmannetje en de blauwborst tot allerlei soorten zoogdieren en insecten. De natuur en biodiversiteit in het Naardermeer staan onder druk. Dit komt door extreme weersomstandigheden, stikstof(uitstoot) en schoon water dat uit het gebied wegsijpelt naar lagergelegen polders. De oplossing? Een schil van natte gebieden rond het meer creëren. Bijvoorbeeld door het breder maken van sloten, het verhogen van dammen en het graven van plassen die na peilverhoging rietmoeras mogen worden.

“Het Naardermeer is oorspronkelijk een laagveengebied. Laagveen bestaat uit grondlagen die duizenden jaren geleden zijn ontstaan door het ophopen van onverteerde plantenresten. Het gaat hierbij om planten die groeien in ondiepe grond- en oppervlaktewater en veenmossen. Laagveenmoerassen komen in West-Europa weinig voor. In Nederland zijn ze de afgelopen eeuwen vaak drooggelegd, afgegraven voor turf en daarna gebruikt voor landbouw”, legt ecoloog Tim van den Broek van Natuurmonumenten uit. “Door deze landbouwgronden weer om te vormen tot moerasgebied, ontstaat als het ware een bufferzone, een beschermlaag. Hierdoor blijft het schone water langer in het gebied en mag het waterpeil de komende jaren in die schil op een natuurlijke manier stijgen.” 

Door het aanpassen van het watersysteem krijgt waterriet de kans om te groeien. Zo ontstaat na verloop van tijd een uitgebreid moeras- en rietlandschap met open water. “Dat betekent een groter leefgebied voor planten en dieren die het moeilijk hebben”, vertelt Natuurmonumenten-boswachter Angelique Aerts. “Geef de natuur de ruimte en ze pakt die. De kans groeit daardoor dat oorspronkelijke Naardermeerbewoners terugkeren of hier weer gaan broeden. Denk aan de purperreiger, roerdomp, baardmannetje en karekieten, maar ook libellen, de ringlang en Noordse woelmuis. Het zou te gek zijn als deze soorten hier straks makkelijk en veilig voedsel kunnen vinden.”  

Lange adem

Al sinds 1993 werken de provincie Noord-Holland, Natuurmonumenten en Waterschap Amstel, Gooi en Vecht samen aan het herstellen van de natuur in het Naardermeer. “Natuurontwikkeling in Nederland heeft nu eenmaal tijd nodig”, bevestigt Aerts. “Het is echt een project van de lange adem. We zijn al tientallen jaren bezig om die gronden te in bezit te krijgen en plannen te maken zodat de natuur zich herstellen. We zijn blij dat we stappen zetten.”

Het verhogen van het waterpeil gebeurt heel geleidelijk. Met maximaal 5 centimeter per jaar. Dit wordt in overleg met het waterschap nauwlettend in de gaten gehouden. Stijgt het peil sneller? Dan wordt het overtollige water nog even afgevoerd. Jammer, maar noodzakelijk, vertelt Van den Broek: “Waterbeheer gaat niet alleen over natuur, maar ook over wonen en werken. Het waterpeil moet daarom zorgvuldig en veilig worden verhoogd. Bovendien heeft ook de agrarische sector voldoende water nodig.”

Oer-Hollands laagveenlandschap

Het resultaat van alle inspanningen moet over enkele jaren zichtbaar worden: De terugkeer van een rijk stuk oer-Hollands laagveenlandschap. Een gedachte waar Aerts enthousiast van wordt: “Altijd als ik door het gebied vaar, denk ik: ‘jeetje, wat is het hier toch mooi!’. Dan word ik echt geraakt door de schoonheid van de natuur en de biodiversiteit. Hoe ik het Naardermeer over 15 jaar voor me zie? Als een groot en levendig moeras met uitgestrekte rietvelden en open, schoon water waar rietvogels broeden en een grote populatie libellen leeft. Een gebied dat leeft, bloeit en zoemt en waar mensen van kunnen genieten. Dan horen ze in het voorjaar allerlei vogels in het riet. En in de zomer zien ze de purperreiger boven het water vliegen, terwijl ringslangen langs de oevers opwarmen in de zon. Kortom: een rijk en gevarieerd laagveenlandschap.”

Kijk op de pagina Schil Naardermeer voor meer nieuws en informatie.