Perspectieven voor een energieneutraal Noord-Holland

Hoe krijgen we de bouw, bestaand en nieuw, volledig duurzaam? Deze vraag stond centraal tijdens de jaarlijkse Netwerkconferentie Wonen van de provincie Noord-Holland. De lat ligt hoog: als het aan de provincie ligt zijn alle woningen medio 2050 onafhankelijk van aardgas, volledig energieneutraal en draaiend op duurzame energie. Wat is daarvoor nodig?

De bijeenkomst op 20 april in het Amsterdamse Pakhuis De Zwijger kende een gemêleerd publiek van ambtenaren, bestuurders, ontwikkelaars en ondernemers. Opmerkelijk veel aanwezigen blijken al goed bezig te zijn met het verduurzamen van het eigen huis, waaronder hoofdspreker Maxime Verhagen, voorzitter Bouwend Nederland. Anderen hebben de ambitie om dit te gaan doen. Een tiental deelnemers blijkt expert op het gebied van wonen en duurzaamheid. Dat neemt volgens Verhagen niet weg dat er nog veel stappen nodig zijn op weg naar een klimaatneutrale provincie Noord-Holland. “Recent onderzoek toont aan dat het merendeel van de Nederlanders denkt al heel duurzaam bezig te zijn door het scheiden van afval. Slechts twee procent kijkt bij de aankoop van een huis naar het energielabel. Er wachten ons enorme uitdagingen op verschillende schalen. Zonder goede samenwerking gaat het in ieder geval niet lukken.” Bouwend Nederland en de Provincie Noord-Holland hebben dan ook een Samenwerkingsagenda getekend.

Vraag stimuleren

Maatregelen in de gebouwde omgeving leggen volgens Verhagen zeer veel gewicht in de schaal. “Cruciaal is dat de vraag uit de markt op gang komt.” Daar schort het volgens hem nog aan. Zo is er nog weinig belangstelling om bij nieuwbouw te voldoen aan de energieprestatienorm. Ook vanuit de bestaande bouw is er nog te weinig animo om de schouders eronder te zetten. Dit geldt ook voor scholen. “Heel veel onderwijsbudget verdwijnt nu door de kieren en de schoorsteen.” Soms ligt de oplossing een trede hoger en is het Rijk aan zet. Verwijzend naar de kabinetsformatie ziet Verhagen hier een omslag in het denken. “Als deze partijen tot een akkoord komen, dan wordt het beleid fel groen. Dat geldt ook als de Christen Unie de plek van GroenLinks inneemt.”

Ontzorgen

Verhagen is ervan overtuigd dat duurzaamheid een thema is dat de overheid en de bouw de komende jaren flink gaat bezighouden. Hetzelfde geldt voor de financiële wereld. Veel kan de consument zelf doen. “Alleen staat men niet te popelen om het eigen huis te verduurzamen”, constateert Verhagen. “Daarom is het goed dat onlangs de campagne ‘Energiebesparen doe je nu’ is gelanceerd. Aanvullend komt er binnenkort een lijst met duurzame aanbieders, een initiatief van meerdere partijen, om bewoners te verleiden duurzaamheid serieus op te pakken. Het wordt dan helemaal ontzorgd. Goede aannemers kunnen dat doen. Als Bouwend Nederland bieden we ook cursussen aan zodat kleinere aannemers kunnen meeliften.” Parallel aan dit traject mag er meer initiatief vanuit de overheid zelf komen, vindt Verhagen. “Bij elkaar opgeteld heeft de overheid onroerend goed in handen dat vergelijkbaar is met een miljoen particuliere huizen.”

Tempo opvoeren

Verhagen geeft aan dat de intenties weliswaar goed zijn, maar dat de spa nog te weinig de grond in gaat. “We zien veel gemiste kansen.” De voorman van Bouwend Nederland pleit voor het opvoeren van het tempo, bijvoorbeeld via maatregelen als het instellen van een speciaal investeringskader, zorgen voor onderhoudsaftrek of meer belasting betalen bij een hoog energiegebruik. “Het gaat om een maatschappelijk opgave die een zaak is van ons allemaal.” De bouw is er in ieder geval klaar voor. “Veel bedrijven hebben geïnvesteerd in expertise op dit gebied.”

De recente Bouwagenda noemt Verhagen in dit kader nuttig, maar niet de ultieme oplossing. “Er zijn veel maatwerkoplossingen nodig.” Niettemin is het winst dat zo’n vijftig partijen bij de agenda betrokken zijn en er veel aandacht is voor innovatie. “Maar om onze doelen binnen bereik te brengen, is een revolutionaire verandering nodig.” Bijkomend voordeel van het opvoeren van de inzet op dit gebied is de exportpotentie. “We kunnen met het mondiaal uitrollen van innovatieve concepten over de grens veel geld verdienen.” Een succesvolle aanpak vraagt volgens hem wel om een andere manier van denken en vooral om samen te werken. “In dit laatste is de bouw traditioneel niet het sterkste en hier ligt een belangrijke rol voor Bouwend Nederland. De ondernemersorganisatie voor de bouw en infra verenigt 4.300 kleine en grote bedrijven.

Voortrekkersrol

Verhagen verwacht veel van een voortrekkersrol van Noord-Holland. “Ik hoop dat u doorpakt. Als uw provincie laat zien hoe we de versnelling door kunnen voeren, volgt de rest van Nederland vanzelf wel.” Gedeputeerde Joke Geldhof, Ruimtelijke Ordening en Wonen, is bereid de handschoen op te pakken. “Door het Klimaatakkoord van Parijs is de discussie niet meer of we het gaan doen, maar vooral hoe en waar. Daar kunnen we vanuit onze provinciale rol een grote invloed op uitoefenen. We zijn er klaar voor om waar nodig ondersteuning te bieden, de consument te ontzorgen en de markt uit te dagen om met creatieve oplossingen te komen.”

Haar collega Jack van der Hoek, gedeputeerde Duurzaamheid, valt Geldhof bij. De regionale warmtekaarten zijn volgens hem een mooi voorbeeld hoe het kan. “Deze brengen de opgaven voor gemeenten op wijkniveau in kaart. Dit gebeurt in samenwerking met de TU Delft. IJmond is net klaar en nu volgt West-Friesland. Ik ga op bezoek bij alle wethouders duurzaamheid om hen te overtuigen hier werk van te maken.” Van belang in dit kader is volgens Geldhof ook de markt uitdagen het juiste verhaal naar de koper te brengen. “Het is bemoedigend dat de branche er klaar voor is. Maar het is een fabeltje dat het altijd duurder is of dat niemand een duurzaam huis wil kopen.” Maar volgens Verhagen spelen deze aspecten wel degelijk een rol. Zo verkondigt een organisatie als het Nibud dat voor een duurzaam huis 25.000 euro meer hypotheek nodig is. “Je moet niet kijken naar de hoogte van de hypotheek, maar naar de woonlasten die verminderen door de energiezuinigheid. Helaas kost het veel moeite om dit duidelijk te maken.”

Reacties

Uit het publiek komt de vraag wat gemeenten kunnen verwachten van de provincie. “Allereerst zijn er diverse financiële regelingen”, antwoordt Van der Hoek. “Daarnaast is er het Servicepunt Duurzame Energie dat adviseert hoe je handen en voeten kunt geven aan deze opgave. Ook zetten we in op het ontwikkelen van een warmtenet in de Metropoolregio Amsterdam.” Geldhof roept op vooral naar de kansen te kijken. “Waar een wil is, is een weg.” Verhagen adviseert de gemeenten te kiezen voor een wijk voor wijk aanpak. “Hierdoor wordt het voor zowel aannemers als bewoners interessant.” Wat volgens Van der Hoek ook helpt, is het inzetten van bewoners met goede ervaringen om anderen over de streep te trekken. Dat werkt vaak veel beter dan filmpjes en brochures.”

Regelgeving

Op de vraag wat nu met name cruciaal is, pleit een deelnemer voor een radicale aanpak. “Als je gaat dweilen, moet je de kraan dichtdraaien en dus geen gas meer toestaan.” Een ander wijst er op dat een aantal gemeenten al bezig is met het aardgasvrij maken van wijken. Regelgeving zit een voortvarende aanpak echter in de weg, want nieuwe bewoners kunnen nog aanspraak maken op een aansluiting. Meerdere gemeenten lopen hier tegenaan, blijkt al gauw. Bewoners van het nut hiervan overtuigen, blijkt nog wel een uitdaging. Aan de andere kant tonen ook veel bewoners zich enthousiast en zeggen uit zichzelf ‘we gaan het gewoon doen’. In gewone taal het verhaal vertellen is van belang, evenals een duidelijke aanpak schetsen. Het argument dat hoogbouw in dit kader nog een moeilijk verhaal is, veegt Verhagen resoluut van tafel. “Er is al energieneutrale hoogbouw en het kan zelfs vrijwel geheel prefab. Als u een woontoren heeft om aan te pakken, lever ik u een aannemer.”