“Toen de tram hier nog reed…”

Met dank aan een bewoner aan de Noordervaart


De voorloper van de provinciale weg N243 heeft in het verleden al heel wat meegemaakt. De weg was van oorsprong slechts een smal schelpenpad, is tweemaal verlegd en gaf in een ver verleden ruimte voor de trambaan tussen Alkmaar, Purmerend en Amsterdam. Vandaag de dag staan we weer voor een verandering: een reconstructie van de weg tussen Alkmaar en Avenhorn. Maar eerst een sprong in het verleden.

Het eerste begin: Noordervaart als bakermat

Bij het inpolderen van de Schermer rond 1630 ontstond de Noordervaart, die al vanaf het begin werd gebruikt voor de bevoorrading van Alkmaar. Bij het graven van de vaart vormde de grond die opzij werd geschept de dijk waarop de originele weg vanaf de Ringdijk kwam te liggen en later de voorganger van de N243 werd. De doorgaande weg, die liep vanaf Schermerhorn tot aan de ring bij Alkmaar, lag destijds echter niet aan huidige noordzijde van de vaart, maar aan de zuidzijde. Dat doet ook de ligging van de kerk aan de zuidzijde in Stompetoren vermoeden. Pas later is de doorgaande weg richting Alkmaar verlegd naar de noordzijde van Noordervaart welke toen nog slechts een paardenpad was.

Van schelpenpad tot klinkerweg

De oorspronkelijk weg was niet meer dan een schelpenpaadje. Goederen ter bevoorrading voor de stad Alkmaar werden via de vaart vervoerd en moesten via schuiten bij de Ringdijk (De Overhaal) worden overgezet. Hierdoor ontwikkelde zich in het gebied aan het einde van de Noordervaart (gebied vanaf de Ringdijk, het gebied rondom Ranzijn tot aan het provinciesteunpunt) het buurtschap De Omval. Het buurtschap De Omval heeft, met een kort uitstapje naar de Schermer, gemeentelijk altijd bij Alkmaar gehoord. Het is nu niet makkelijk meer terug te zien doordat ring Alkmaar (N242) de voormalige woonkern in tweeën splitst. Waar de Noordervaart doorliep tot aan de Ringdijk bij Alkmaar stopt deze nu abrupt voor de geluidschermen van de ring en niets doet vermoeden dat hier vroeger een bloeiend handelsdorpje was. Toch was dit ooit het begin van het ontstaan van de N243.

Foto: De Overhaal
 

Vanaf 1700 was al in krantenberichten te lezen over plannen over de aanleg van een straatweg door het Hoogheemraadschap vanaf de Omval tot de brug bij Schermerhorn. Het duurde nog tot juni 1854 voordat deze plannen werden omgezet in daden en bewoners ontvingen een brief over de aanleg en bijbehorende kosten van een klinkerweg. Waar eerst bewoners zelf moesten betalen voor de aanleg en het onderhoud van de weg zijn deze lasten later overgenomen door het waterschap. De aanleg zou destijds al tussen 47.000 en 61.000 florijnen kosten. De aanleg is tot op de centimeter voorbereid. In oude meetbrieven dd. 1855 is door de architect alles opgemeten, compleet met hectometerpalen, maten voor de straat en binnen- en buitenberm.

Foto: Meetbrief van de aanleg van de klinkerweg

Tram

Rond 1895 is langs hetzelfde weggetje een trambaan bijgekomen. Tweemaal per dag konden mensen tussen Alkmaar, Schermerhorn, Purmerend en Amsterdam met de tram mee. Het was blijkbaar geen denderend succes, want het vervoersmiddel is na zo’n 20 jaar uit dienst genomen.

Foto: Trambaan langs de zuidzijde van de Noordervaart

Vooroorlogse rotonde

In de decennia die volgden ontwikkelde het gebied rap. Waar het verkeer vroeger nog langs de Ringdijk reed, werd rond 1930 een voorloper van de ring aangelegd. Rond die tijd is ook begonnen met het dempen van de Noordervaart waarmee de Schermerweg tot ontwikkeling kwam. Ter hoogte van De Omval en waar nu de Ranzijn staat, werd al voor de Tweede Wereldoorlog een rotonde aangelegd. Eerst was het zo rustig dat kinderen op de weg konden spelen, weer later is de rotonde vervangen door een kruispunt met stoplichten. Een van de huisjes die midden op de toekomstige weg stond is in z’n geheel verplaatst richting de vaart. Weer later werd de huidige ring Alkmaar aangelegd. De Noordervaart werd druk, de weg die inmiddels aan de noordzijde lag werd geasfalteerd. Dit is het begin van de N243 zoals we die nu ook kennen. In de periode 2005-2007 is tenslotte de aansluiting van de N243 met ring Alkmaar verlegd.

Foto: Met zand uit Lange Meer (huidige Alkmaardermeer) wordt deel van de vaart op de Omval gedempt

Foto: Aanleg en eerste asfaltering van de N243 in 1938

Moderne tijden

In 2020 staan we aan de vooravond van nieuwe ontwikkelingen. De eerste voorbereidingen zijn gestart met het zoeken naar kabels en leidingen. Het wordt drukker en de weg moet veiliger. Als de weg opnieuw is ingericht, is de geschiedenis weer een beetje aangepast. Wie weet wat de toekomst de N243 en haar bewoners nog gaat brengen.

Kaart: verkaveling van de inpoldering met o.a. de Alkmaarderweg/Alkmaardervaart