Een dromerige ode aan het donker

In een aardedonker ARTIS was 27 oktober de aftrap van de Nacht van de Noord-Hollandse natuur. Op een avond vol verhalen werd de duisternis geëerd.

Aan sterren geen gebrek in de grote koepel van het ARTIS-Planetarium in Amsterdam. Honderden ogen tuurden er naar ontelbare hemellichamen. Daaronder, op een rond podium, stonden de sprekers. Soms in het donker, dan weer in het schijnsel van de volle maan. Het evenement is een aanvulling op de landelijke bewustwordingscampagne Nacht van de Nacht die gaat over de negatieve effecten van lichtvervuiling op onze gezondheid en de biodiversiteit.

Gedeputeerde Natuur en Landschap Esther Rommel haalde herinneringen op aan de tijd dat ze in de Amerikaanse staat Virginia woonde. Rondom haar huis daar was het komen en gaan van “wasbeertjes en bijzondere vogelsoorten”. Rommel zat elke avond buiten op de veranda naar de sterren te staren. “Dat mis ik wel, hoor. In Noord-Holland zie ik ook weleens een mooie sterrenhemel, maar nooit zoals in Virginia Beach.”

Gedeputeerde Esther Rommel tijdens de aftrap van de Nacht van de Noord-Hollandse natuur.

Led-lampjes

Niet gek, want volgens neurofysioloog Joke Meijer is “Nederland het meest lichtvervuilde land van de wereld.” Voor de natuur is dat dramatisch, zei de spreker van het Bioclock Consortium en ambassadeur van Nacht van de Nacht. Veel mensen werken daar onbewust aan mee. Bijvoorbeeld door het rondom het huis gezellig te maken met vriendelijk geprijsde led-lampjes. Meijer: “Voor 14,20 euro kun je het hele ecosysteem in je tuin verpesten.”  

Duits onderzoek wijst uit dat insecten door kunstlicht zo gedesoriënteerd raken dat ze zich niet meer voortplanten. Ook hebben veel vogels volgens Meijer last van het groeiende gebrek aan donkerte. Gevolg: ontregeling. “Omdat ze worden aangetrokken door licht bereiken ze Afrika niet meer tijdens hun migratie naar het zuiden. In plaats daarvan sterven ze vaak in steden, zoals Madrid en Granada.” 

Wakkere steenbokken tijdens de nachtwandeling in ARTIS.

Nachtactiviteiten

“Hoe minder licht, hoe beter voor de natuur”, zei Sijas Akkerman, directeur van Natuur en Milieufederatie Noord-Holland in zijn openingswoord. Om deze bewustwording draait de tweedaagse Nacht van de Noord-Hollandse natuur (27 en 29 oktober), waarvan de provincie sponsor is. De Natuur en Milieufederatie organiseert tientallen nachtactiviteiten zodat iedereen het belang van donkerte voor mens en dier kan ervaren. Naast activiteiten roept de campagne iedereen op om 29 oktober het licht uit te doen. De provincie Noord-Holland dooft de verlichting van haar gebouwen op het Houtplein en de Dreef in Haarlem. 

Bijna-botsingen

In ARTIS prikkelde de pracht van de nacht donderdag de zintuigen van de bezoekers. Speciaal voor hen was een nachtwandeling door de dierentuin uitgestippeld. Omdat de route werd gemarkeerd door lantaarntjes die amper licht gaven, was het op bepaalde plekken pikdonker. Dat leidde, naast hilariteit over bijna-botsingen tussen bezoekers en irritatie over oplichtende telefoondisplays, vooral tot een oogverblindende donkerte en een oorverdovende stilte. Middenin ARTIS leek het drukke Amsterdam niet te bestaan. 

Nachtelijke kalmte had er het dagelijkse gekakel verdreven. De dieren lieten zich ook amper horen en zien. De leeuwen sliepen, de flamingo’s stonden roerloos te staan. Maar elk bewegend beest dat onder de kraakheldere hemel werd gespot kreeg een bijna magische gloed mee. Van de pelikanen tot die ene wakkere slingeraap die een showtje weggaf.  

Zalvende werking

“Het is onvoorstelbaar dat we dit hebben opgegeven voor lantaarnpalen”, wees theatermaker Marjolijn van Heemstra in het planetarium naar het fonkelende sterrendak. Ze sprak onder meer over de vreugde van de vele nachtwandelingen die ze maakte. Singer-songwriter Tim Knol vertelde tussen zijn liedjes over de zalvende werking van de natuur op zijn leven. 

Singer-songwriter Tim Knol.

Wandelen

“Als nachtdier ging ik vaak tot het gaatje. Stappen tot het licht werd, veel drinken. Totdat mijn lichaam begon te protesteren omdat ik zo slecht voor mezelf zorgde. Om mijn levensstijl te veranderen, begon ik met wandelen.” Knol viel tientallen kilo’s af en maakte een album over de veranderingen in zijn leven: Lightyears Better. De akoestiek van het planetarium leende zich perfect voor zijn intieme liedjes. 

“Mijn liefde voor de natuur is nog pril, maar heel sterk”, zei Knol op het podium, waar de gedeputeerde eerder op de avond aandacht vroeg voor het werk van groene vrijwilligers. “Jullie betekenen heel veel voor de natuur in Noord-Holland”, sprak Rommel de aanwezige vrijwilligers toe. “Dankzij jullie kunnen veel mensen recreëren. Ik wil jullie dan ook graag in het licht zetten, maar dat klopt niet helemaal met het thema van de avond. Daarom voor deze keer maar in het donker: ontzettend bedankt!” 

Bekijk hier de Noord-Hollandse activiteiten tijdens de Nacht van de Nacht.