Willem Arondéuslezing

Provinciale Staten vragen sinds 2005 jaarlijks iemand uit de wereld van kunst, journalistiek of religie om de Arondéuslezing uit te spreken rond het thema vrijheid, als eerbetoon aan verzetsstrijder Willem Arondéus.

Boris van der Ham sprak in 2023 de Willem Arondéuslezing uit 

In 2023 sprak Boris van der Ham (49) de 18e Willem Arondéuslezing uit. Hij deed dit vanuit zijn betrokkenheid bij de humanistische beweging: hij is bestuurslid van Humanists International en voormalig voorzitter van het Humanistisch Verbond. Van der Ham heeft een veelzijdige achtergrond: hij is onder meer bestuursvoorzitter van de Gehandicaptenzorg Nederland, lid van de SER en is acteur en muzikant. Van 2002 tot 2012 was hij bovendien Tweede Kamerlid voor D66.


Kijk de Willem Arondéuslezing 2023 van Boris van der Ham terug (YouTube).

Vrijheid  

Het thema van de lezing is ‘vrijheid’ of ‘de vrijheid om te kunnen zijn wie je bent’. De sprekers worden volledig vrij gelaten om daar invulling aan te geven. Eerder werd de Arondéuslezing uitgesproken door onder meer Frans Timmermans, Désanne van Brederode, Gerard Spong, Eric Corton, Peter van Uhm en Nazmiye Oral. De Willem Arondéuslezing vind traditioneel rond 5 mei plaats. In 2021 en 2022 was de lezing vanwege corona verplaatst naar september.

Willem Arondéus

Willem Arondéus (1894-1943) was moedig en eigenzinnig. Op jonge leeftijd kwam hij openlijk voor zijn homoseksuele geaardheid uit, begin vorige eeuw een ongewone en gedurfde houding. Arondéus was een veelzijdig kunstenaar. Hij schilderde, illustreerde en deed aan tapijtweven. In de Statenzaal van het provinciehuis in Haarlem hangen door hem vervaardigde wandkleden met ornamenten rond de wapens van Noord-Hollandse gemeenten, die hij in 1932 ontwerpt.

Aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister

In 1941 riep Willem Arondéus op tot een boycot van de Kultuurkamer, waarbij kunstenaars, schrijvers, muzikanten en podiumartiesten zich van de bezetter moesten aansluiten als zij hun beroep wilden blijven uitoefenen.

Met een kleine groep vertrouwelingen uit de kunstwereld, onder wie Gerrit van der Veen en Frieda Belinfante, begon Arondéus in 1942 met het namaken van identiteitsbewijzen voor Joodse onderduikers, zodat die zonder de ‘J’ op hun persoonsbewijs de oorlog misschien konden overleven. Om te voorkomen dat de bezetter de nummers van de vervalste persoonsbewijzen kon controleren in de administratie in het Amsterdamse bevolkingsregister werd een plan bedacht om dit register op te blazen.

Onder leiding van Willem Arondéus en Gerrit van der Veen pleegt de verzetsgroep in de nacht van 27 maart 1943 een aanslag op dit bevolkingsregister. Enkele dagen daarna werden Arondéus en bijna alle andere betrokkenen opgepakt. Op 1 juli 1943 werden 12 verzetsstrijders, waaronder Arondéus, doodgeschoten in de duinen bij Overveen. Op 1 juli 2023 was dat 80 jaar geleden. 

Meer over Willem Arondéus

• Bekijk op NPO Start de documentaire Willem and Frieda – Defying the Nazis van de Britse schrijver en acteur Stephen Fry, over Frieda Belinfante en Willem Arondéus.
• Luister naar de podcast over Arondéus via: Spotify, Apple of ART19. Een coproductie van het Amsterdamse 4 en 5 mei comité, Roze in Verzet en de provincie Noord-Holland.
• Lees over Willem Arondéus en sprekers van de afgelopen jaren in het artikel ‘Eigenzinnige sprekers gedenken heldhaftige verzetsstrijder’. 
• Bekijk de video van de Oorlogsgravenstichting over Willem Arondéus.