Wat is geothermie of aardwarmte?

Aardwarmte of geothermie komt uit grote diepte. Deze warmte wordt in de vorm van warm water omhoog gepompt. De warmte wordt uit het water gehaald om woningen, gebouwen of kassen te verwarmen, waarna het afgekoelde water via een pomp weer terugstroomt in dezelfde aardlaag, waarna het weer opwarmt.

Bekijk onderstaande infographic of lees deze pagina voor meer informatie over aardwarmte en geothermie.

Klik op de afbeelding voor een grotere versie. 

Temperatuur

Bij aardwarmte gaat het om een diepte van 500 meter tot in de praktijk maximaal 4 kilometer. De temperatuur loopt op met de diepte: hoe dieper, hoe warmer de aarde is. Een pomp haalt het van nature aanwezige warme water uit de diepe ondergrond naar boven en via een andere pomp gaat het ook weer terug in dezelfde aardlaag.

Betrouwbare bron

Aardwarmte is een vrijwel onuitputtelijke lokale duurzame warmtebron. De warmte uit de aarde kan een belangrijke duurzame bijdrage leveren aan het verwarmen van huizen en gebouwen in de provincie Noord-Holland. Bovendien is aardwarmte niet afhankelijk van weersomstandigheden, zoals dat wel het geval is bij wind- en zonne-energie. 

Altijd beschikbaar

Bij aardwarmte gaat het om van nature aanwezige warme water, dat altijd beschikbaar is en dat uit de diepe ondergrond komt. De warmte wordt uit het water gehaald en het water wordt vervolgens weer teruggepompt naar de aardlaag waar het vandaan kwam, waar het opnieuw opwarmt. Dit is een continu proces en dit noemen we circulaire of hernieuwbare energie. 

Geen risico’s

Het gebruik van aardwarmte levert in principe geen risico op aardbevingen of bodemdaling, want het water wat je uit de ondergrond haalt, stop je er ook weer in. Er is enig risico wanneer er in de buurt van een breuklijn wordt geboord. Vóórdat er wordt geboord moet dat duidelijk zijn. Hierop is streng toezicht door het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Soms kan er bij een boring een gas reservoir aangeboord worden. Daarom zijn speciale afsluiters verplicht en zijn er bij elke boring voorzorgsmaatregelen genomen.

Water is iets anders dan gas

Als het om een boring naar aardwarmte gaat dan wordt al snel een link gelegd met het boren naar aardgas en de schade die dit in Groningen heeft veroorzaakt. Wanneer gas of olie uit de ondergrond wordt gehaald kan er schade ontstaan door verzakking van de bodem. In ernstige gevallen kan een aardbeving ontstaan. Deze schade ontstaat niet bij aardwarmte, omdat het water dat je uit de ondergrond haalt, dat stop je er ook weer in. Dit geldt niet voor het winnen van gas of olie.

Drinkwatergebieden blijven beschermd

Van tevoren is vastgelegd dat er niet geboord mag worden naar aardwarmte in drinkwatergebieden of toekomstige drinkwatergebieden. Dit is uit voorzorg, omdat er bij het boren altijd kans op lekkages kan optreden, waardoor aanwezige zoetwaterlagen vervuild raken.

Bekijk in deze video van Energie Beheer Nederland waarom boringen nodig zijn en hoe deze worden uitgevoerd.

Onderzoekboringen

Tijdens een onderzoekboring zoals die in Amstelland gaat plaatsvinden, wordt geen aardwarmte gewonnen, maar alleen onderzoek naar de ondergrond gedaan. Een onderzoekboring is nodig om te achterhalen uit welk materiaal de diepe ondergrond bestaat en hoe doorlatend de aardlagen zijn. Om aardwarmte te kunnen winnen moet het water immers in een aardlaag zitten waaruit het warme water opgepompt kan worden. Alleen met een onderzoekboring krijg je echt een goed beeld van de eigenschappen van de ondergrond. Gekeken wordt naar de samenstelling van de verschillende diepe aardlagen. Daarnaast is ook de temperatuur en de chemische samenstelling van het warme water van invloed op de uitkomsten van het onderzoek.

Vergunningen voor onderzoekboringen

Voor een onderzoekboring zijn meerdere vergunningen nodig. Allereerst is er een vergunning nodig van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Daarnaast is het afhankelijk per locatie welke vergunningen nog meer nodig zijn. Voor een goede locatie is het belangrijk dat deze goed bereikbaar is en het liefst op ruime afstand van woningen. Er is afgesproken dat er niet geboord wordt in een natuur- of drinkwatergebied. 

Geschikte locatie

Als het ministerie van Economische Zaken en Klimaat de vergunning afgeeft, kan op zoek worden gegaan naar een geschikte locatie. Zodra de gewenste locatie bekend is, moet er nog een omgevingsvergunning en eventuele andere vergunningen worden aangevraagd bij de gemeente of (soms) het Ministerie. Voor (tijdelijke) waterlozing is er ook nog toestemming nodig van het waterschap.

Tijdsduur van een boring

Er wordt voor een boring in totaal ongeveer een half jaar op een locatie gewerkt. Het is mogelijk dat er tussen verschillende werkzaamheden even niet gewerkt wordt. In eerste instantie krijgt de locatie een asfaltlaag en komt er een hek rondom de locatie. Daarna wordt de boortoren geplaatst. Deze is ongeveer net zo groot als een bouwkraan. Vervolgens start de boring waarbij  het onderzoek start naar de verschillende aardlagen. Verder zijn er bouwwerkzaamheden om de bovengrondse installatie neer te zetten. Na afloop van het onderzoek wordt alles opgeruimd en het terrein opgeleverd zoals het er voor de werkzaamheden uit zag. 

Input van gemeenten 

De provincie Noord-Holland geeft advies aan het ministerie van Economische Zaken over de vergunningen. De provincie vraagt hiervoor ook input aan gemeenten. Na 1 januari 2023 geven de gemeenten rechtstreeks hun advies. Het ministerie is de uiteindelijke vergunningverlener voor de boring. Hiervoor is een mijnbouwvergunning nodig. De gemeente is de vergunningverlener voor de omgevingsvergunning en geeft toestemming voor de werkzaamheden op de locatie.  

Kijk voor meer informatie over aardwarmte op de website Alles over Aardwarmte. Wil  je meer weten over onderzoekboringen naar aardwarmte ga dan naar de website van EBN Nieuws.