Over het project

Op veel plekken in ons land wordt de natuur doorsneden door wegen en spoorlijnen: het belemmert dieren de oversteek te maken van het ene natuurgebied naar het andere. Ook planten hebben hinder van de barrières: zaden verspreiden zich vaak via de huid of de vacht van dieren.

Door die netwerken van natuur met elkaar te verbinden nemen de overlevingskansen voor planten- en diersoorten toe. Dát wil de provincie graag: een rijke variatie aan planten en dieren zorgt voor een gezond en duurzaam ecosysteem. Daarom bouwen we natuurbruggen en faunatunnels. Onderzoek toont aan dat dieren deze natuurverbindingen veel gebruiken.

De Groene Schakel verbindt de natuurgebieden in ‘t Gooi en op de Utrechtse Heuvelrug met elkaar. Eind 2018 is onder de A27 een faunatunnel geopend: sporenonderzoek laat zien dat daar goed gebruik van wordt gemaakt. Een klein stukje verder - ter hoogte van Anna’s Hoeve - is een natuurbrug gebouwd. Die brug overkluist in 1 keer de bestaande spoorlijn, de toekomstige HOV-busbaan, een fietspad en de verlegde Weg over Anna’s Hoeve.

Overzicht van gerealiseerde en geplande natuurbruggen en faunatunnels in en rond Gooi en Vechtstreek (klik op de afbeelding om de kaart te vergroten - pdf, 223 kb)

Het bundelen van de infrastructuur en de aanleg van de beide faunapassages vermindert de versnippering van het natuurgebied. De ingreep biedt bovendien kansen om de natuur te versterken en voorzieningen voor recreanten te verbeteren.

Voltooiing Groene Schakel

Het opnieuw inrichten van het gebied rond tunnel en brug heet ‘Voltooiing Groene Schakel’. Om de variatie in soorten straks zo veel mogelijk ruimte te geven, wordt het bestaande bos afgewisseld met open heidegebied en poelen voor amfibieën. Rondom de natuurbrug ligt een rustgebied. Want alleen volstrekte rust, zonder sporen van mensen en huisdieren, geeft dieren het vertrouwen de oversteek te wagen. Grondwallen langs de gebundelde infrastructuur beschermen dieren en recreanten tegen geluid, licht en beweging van treinen, auto’s en bussen.

Buiten het rustgebied ligt de focus op wandelen, spelen en recreëren. Zowel in Anna’s Hoeve als op landgoed Monnikenberg zijn recreatieve voorzieningen verbeterd. Het aanpassen van de wandel- en fietspaden bijvoorbeeld én het opknappen van de ‘versleten’ bergen van Dudok. Bewoners en gebruikers konden tijdens het ontwerpproces meepraten over de invulling en aankleding van dit gebied. 

Het grote plaatje

De Groene Schakel verbindt de grote leefgebieden van dieren in ‘t Gooi en de Utrechtse Heuvelrug met elkaar. De aanleg van natuurbruggen en faunatunnels maakt onderdeel uit van de aanpak. Veel is al klaar. Natuurbruggen bij Zanderij Crailo, Laarderhoogt, Hoorneboeg en Zwaluwenberg zorgen dat dieren op verschillende plaatsen veilig kunnen oversteken. Daar maken vooral de vos, das, ree, eekhoorn, egel, hermelijn, haas, konijn en allerlei soorten muizen gebruik van. In en rond de waterpoelen en vennetjes leven ringslangen, kikkers, padden en ook de beschermde kamsalamander. 

Flessenhals

Aan de oostkant van Hilversum vormde landgoed Monnikenberg en Anna’s Hoeve een uitdaging: het was niet eenvoudig om in deze smalle groene strook tussen Hilversum en de A27 een schakel tussen natuurgebieden tot stand te brengen. De dieren in dit gebied kwamen 3 serieuze hindernissen tegen:

• de onlangs verbrede A27 met 6 stroken, op- en afritten
• de spoorlijn Hilversum-Amersfoort
• de Weg over Anna’s Hoeve met destijds 8.000 motorvoertuigen per dag.

Faunatunnel Monnikenberg

Bij het verbreden van de A27 heeft Rijkswaterstaat ter hoogte van het landgoed Monnikenberg een grote faunatunnel aangelegd. De tunnel is maar liefst 40 meter breed en 5,5 meter hoog. Met boomstronken, waterpoelen en natuurlijke hoogteverschillen worden de dieren de juiste kant op gestuurd. Sporenonderzoek laat zien dat dieren volop gebruik maken van de passage. Reptielen en amfibieën hebben in de regel meer tijd nodig om hun weg te vinden: aan de beide uiteinden van de tunnel zijn waterpartijen aangelegd zodat zij beschutting kunnen vinden.

Faunatunnel onder A27 ter hoogte van het landgoed Monnikenberg

Natuurbrug Anna’s Hoeve

De bundeling van infrastructuur langs het spoor leverde een flinke barrière op: busbaan, spoorlijn, fietspad én weg. Dat risico nemen dieren niet. Daarom is in de smalle groenstrook ten westen van de A27 de natuurbrug Anna’s Hoeve gebouwd, omringd door bos- en heidegebied met waterpoelen en vennetjes. De brug is zo’n 50 meter breed zodat dieren in 1 keer de oversteek kunnen maken. Vanwege de rust is het gebied rondom de natuurbrug afgesloten voor publiek. Grondwallen langs de gebundelde infrastructuur schermen dieren én recreanten af van licht, geluid en beweging van treinen, auto’s en bussen. Stichting Goois Natuurreservaat organiseert met enige regelmaat excursies in delen van het gebied, zodat belangstellenden het rustgebied toch kunnen ervaren.

Verleggen van Weg over Anna’s Hoeve

Door de Weg over Anna’s Hoeve te verleggen en langs het spoor te plaatsen, is er ten noordwesten van de spoorlijn een robuust natuurgebied ontstaan met uitgebreide mogelijkheden voor recreatie. De bergen van Dudok en de bergvijver staan direct met elkaar in verbinding en wandelaars kunnen in 1 keer doorlopen naar het Laarder Wasmeergebied en de Zuiderheide. 

In Monnikenberg blijft de rust centraal staan. Rond de faunatunnel en de natuurbrug is een flinke strook ingericht als rustgebied dat niet toegankelijk is voor publiek. De akker is voor een derde deel verschraald om diversiteit te bevorderen. Het andere deel is ingezaaid met een bloem- en kruidenmengsel. In de akker is een ven gegraven als drinkplaats voor schapen die het land gaan begrazen. Ook op Monnikenberg beschermen grondwallen dieren en wandelaars tegen hinder van licht, geluid en beweging van voertuigen. Tenslotte is de wandelpadenstructuur aangepast.

Heide in plaats van bos

Om ervoor te zorgen dat zo veel mogelijk dieren gebruik maken van de faunatunnel en natuurbrug, hebben we het gebied om die voorzieningen heen zo aantrekkelijk mogelijk gemaakt. Dit betekent dat het dichte bos op sommige plekken wat meer ‘open’ gemaakt is: meer licht, meer gras en vooral heide. Het uitdunnen is met beleid gedaan: beeldbepalende bomen zoals beuken en eiken zijn blijven staan. Heide is aantrekkelijk voor dieren die niet in bossen leven zoals diverse soorten hagedissen, kikkers, vlinders en insecten. 

Om de ontwikkeling naar heidegebied voorspoedig te laten verlopen, zijn op de overgangen struiken geplant en is heidemaaisel op de kale grond gestrooi. Waterpoelen en vennetjes zorgen dat ook de beschermde kamsalamander en de ringslang zich goed thuis voelen in het gebied. Onderzoek op de al gerealiseerde verbindingen laat zien dat dieren in de juiste omstandigheden snel en veel gebruik maken van natuurbruggen en faunatunnels.

Grondwallen

Het creëren van rust is van groot belang: alleen met een minimum aan licht, geluid en geuren durven de dieren het aan nieuwe leefgebieden te verkennen. Naast het instellen van rustgebieden, hebben we aan weerszijden van spoor en busbaan grondwallen aangelegd. Ze dempen het geluid en nemen het zicht op het verkeer weg. Het zijn brede wallen van circa 20 meter breed en circa 5 meter hoog. Om plaats te maken voor de grondwallen zijn bomen gekapt. De grondwallen zijn weer ingericht met laagblijvende bomen en groen.

Bomen: kappen én compenseren

Voor de aanleg van de HOV-busbaan, de natuurbrug en grondwallen zijn er veel bomen gekapt. De voor de aanleg van infrastructuur verwijderde bomen zijn gecompenseerd met vergelijkbare bomen en groen. Binnen het project Voltooiing Groene Schakel zijn vooral bomen gekapt voor de aanleg van grondwallen. Die wallen zijn weer ingericht met laagblijvende bomen en groen. Ook de strook waar nu de Weg over Anna’s Hoeve ligt, is ingericht als natuur.