De Zaanbrug verbindt de gemeenten Wormerland en Zaanstad. Na meer dan 60 jaar nadert de brug het einde van zijn levensduur. Zowel vanuit technisch als verkeerskundig oogpunt moet de brug vervangen worden. Met een vernieuwde Zaanbrug voldoet de brug weer aan de eisen van deze tijd. Vervanging van de brug geeft ook de mogelijkheid om de brug aantrekkelijker en veiliger te maken voor fietsers en voetgangers.
Omdat de Zaanbrug van iedereen is, heeft ook iedereen rond 2015 de mogelijkheid gekregen om via 'Mijn Zaanbrug' zijn of haar mening te geven over de uitstraling van de brug. Op basis van deze inbreng werd door architect Joris Smits het schetsontwerp van de nieuwe Zaanbrug gepresenteerd. De huidige brug wordt vervangen door een traditionele Hollandse ophaalbrug. Een fraaie, ranke brug die past in de omgeving van de Zaan.
Aan weerszijden komen vrij liggende fietspaden met een breedte van 2,10 meter en vrij liggende voetpaden van 1,80 meter breed. Dit is een flinke verbetering ten opzichte van de huidige situatie. Nu maken fietsers en voetgangers aan de oostkant van de brug nog gebruik van 1 gecombineerd fiets-voetpad pal langs de rijweg. De nieuwe fietspaden leveren een belangrijke bijdrage aan de verbetering van de (regionale) fietsroute van Wormer naar het station Wormerveer en vice versa.
Door de ligging bij de Zaanbocht, de smalle doorvaartopening en de aanlegkades in de buurt van de Zaanbrug is het voor grote schepen lastig manoeuvreren. Er is daarom behoefte aan een nieuwe brug met een grotere doorvaartbreedte waardoor de schepen makkelijker de brug kunnen passeren. Voor de scheepvaart wordt de doorvaarthoogte ten opzichte van de huidige situatie (2,35 m) verruimd naar circa 2,90 meter, zodat de brug minder vaak open hoeft. De doorvaartbreedte wordt vergroot van 12 naar 16,5 meter.
Het vernieuwen van de Zaanbrug is onderdeel van het programma Vaart in de Zaan! De Zaan is een belangrijke route voor de beroepsvaart tussen het Noordzeekanaal, de Zaanstreek en de Kop van Noord-Holland. Om de bevaarbaarheid van de Zaan te verbeteren voor de grotere binnenvaartschepen (CEMT-klasse Va: tot maximaal 110 meter lang, 11,4 meter breed en een diepgang van 4 meter) en de groei in transport zo goed mogelijk te faciliteren, is het programma Vaart in de Zaan in 1997 opgestart.
Een groot aantal maatregelen is al uitgevoerd. Zo zijn de Bernhardbrug en de Julianabrug vernieuwd en is de Zaan al een keer uitgebaggerd. Eind 2020 is de vernieuwde Wilhelminasluis in Zaandam opgeleverd, inclusief de naastgelegen Beatrixbrug en Wilhelminabrug. Daarnaast zijn de bedieningstijden van bruggen verruimd en is een systeem van centrale afstandsbediening geïnstalleerd.
De brug is gedeeld eigendom van de gemeenten Wormerland en Zaanstad. De provincie Noord-Holland voert namens de gemeenten de regie over de vernieuwing van de Zaanbrug als onderdeel van het programma Vaart in de Zaan!
Reimert Infrastructuur en Bouw voert in opdracht van de provincie Noord-Holland de werkzaamheden aan de Zaanbrug uit.