“We weten steeds meer en accepteren steeds minder”

Tijdens het symposium Gezonde Leefomgeving op 17 november in de PHIL Haarlem dachten overheden, omgevingsdiensten, GGD,  inwonersorganisaties en leden van Provinciale Staten mee hoe een gezonde fysieke leefomgeving een vaste plek krijgt in het beleid van de provincie. 

Voorafgaand werd aan bewonersgroepen gevraagd wat zij de provincie willen meegeven:

Ook werden ervaringen uit de provincie gedeeld. Fred Peerdeman uit Koggenland is gekomen om aandacht te vragen voor het gebruik van glyfosaat door bollenboeren. “Ik ben mantelzorger en moet mijn moeder elk keer naar binnen halen als er weer gespoten wordt. Met de coronapandemie was er een OMT, nu wil ik een PPT: Een PFAS en pesticiden team.” Cees de Bruin uit Haarlem komt de luchtkwaliteit in de stad onder de aandacht brengen. Hij woont in het centrum en beheert een sensor die de luchtkwaliteit meet in de Smedestraat. “Dagelijks staan hier 100 mensen te roken.” Doordat er ook in de steden steeds meer woningen bijkomen, gaat het argument ‘dan moet je maar niet in het centrum wonen’, volgens hem niet meer op.

Annemiek Pranger van de GGD legt uit dat ze is gekomen om kennis uit te wisselen en te zorgen dat instanties elkaar goed kunnen vinden: “Als GGD focussen wij ons natuurlijk op gezondheid. Dat inwoners beschermd worden tegen onder andere luchtvervuiling en geluid. Wij onderzoeken maatregelen die de gezondheid bevorderen. Daarin komen we de provincie geregeld tegen. Bijvoorbeeld in het Schone Lucht Akkoord.” 

Vroeger was alles beter?

Om het brede onderwerp gezonde leefomgeving niet alleen in het hier en nu te zien, wordt met de zaal een gedachteoefening gedaan. Marij Swinkels, assistent-professor maatschappelijk vraagstukken bij de Universiteit Utrecht: “Neem in gedachten een stap achteruit en denk vervolgens aan een familielid een generatie voor jou. Hoe leeft die? Hoe zag diens omgeving eruit?” Vervolgens wordt het publiek gevraagd ditzelfde te doen voor de generatie na hen. Een zoon van een bollenboer dacht aan zijn vader: “Hij ontsmette de bollen nog met kwik met een zakdoek voor zijn mond.”

“In de oefening bleef bij mij hangen dat de omgeving nu ten opzichte van 60 jaar wel schoner is geworden, maar de zorgen zijn toegenomen”, reageert Olthof. “We weten steeds meer en als samenleving accepteren we steeds minder. De provincie en andere overheden moeten beleid maken en in actie komen. Dat bedrijven een vergunning moeten hebben en dat we optreden als er overtredingen zijn.”

Bedrijvigheid en wonen

In een gesprek met vertegenwoordigers en overheden op het podium gaat het over hoe het staat met de gezonde leefomgeving en de dilemma’s. Sijas Akkerman van de Natuur & Milieufederatie: “Er zijn nog veel bedrijven zoals Tata Steel en de bollenteelt die grote stappen moeten zetten om te verduurzamen. Of het ooit helemaal zonder overlast kan, weet ik niet. Maar het kan een stuk schoner en duurzamer dan het nu is. Dat kunnen we met elkaar makkelijk betalen.”

“Het is voor bedrijven soms best spannend als woningbouwplannen gepland zijn bij bedrijventerreinen of industriegebieden. Dan is het voor bedrijven lastig om te investeren”, licht Arnoud Verhage van Ondernemend Amsterdam (ORAM) het ruimtelijk dilemma wonen en ondernemen toe. “Bedrijven hebben een gemiddelde investeringstermijn van 20 jaar. Je koopt ook geen nieuwe keuken als je weet dat je over een paar jaar gaat verhuizen.”

“Het lijkt soms alsof overheidsbeleid is bedoeld om ondernemers te pesten”, reageert Olthof. “Je wordt als provincie al snel in het hok van vergunning en handhaving getrokken, maar het gaat er vooral om dat we als overheid duidelijkheid bieden over wat we waar in de provincie doen.”

Bouwen in landelijk gebied

Om dieper op het onderwerp in te gaan, wordt er vervolgens in verschillende zalen verder gepraat. Bijvoorbeeld over het beleid van de provincie, vergunningen en schadelijke stoffen, samenwerken in de regio en wonen en industrie. Maar ook over wonen in het landelijk gebied. Welke partijen hebben welke belangen? Wat zijn de kansen en wat zijn de risico’s? En wat is de rol van de provincie? De deelnemers kiezen een rol, of brengen hun eigen belang naar voren. 

Meepraten over beleid

Het symposium was het sluitstuk van een reeks participatiemomenten (momenten waarop andere overheden, inwoners en belanghebbenden invloed uitoefenen op het beleid van de overheid) die de provincie dit najaar organiseerde over dit onderwerp. Eerder vonden er thematische bijeenkomsten plaats en was er een excursie naar Beverwijk Bazaar en Opperdoes – 2 plekken waar de spanning tussen economie, wonen en gezondheid goed zichtbaar is.

In 2026 stellen Provinciale Staten het definitieve beleidskader Gezonde Leefomgeving vast. Dit kader wordt vervolgens gebruikt om:  

• Ruimtelijke plannen te toetsen op gezondheidseffecten
• Vergunningseisen aan te scherpen waar nodig
• Samenwerking met gemeenten, bedrijven en inwoners te versterken

Ook na het symposium blijven er mogelijkheden om input te geven. Momenteel kunnen inwoners meedenken via Jouw Noord-Holland, Jouw Ruimte. Op deze website haalt de provincie meningen op van inwoners over hoe zij willen dat de ruimte in Noord-Holland ingedeeld wordt. Die keuzes die inwoners daar aangeven kunnen Statenleden ook meewegen in hun beslissingen over het Beleidskader Gezonde Leefomgeving.