Nieuwjaarstoespraak mr. Arthur van Dijk, commissaris van de Koning in de provincie Noord-Holland, op 9 januari 2025, te Haarlem
Beste mensen,
Ik wil beginnen met u mede namens het gehele provinciale bestuur het beste te wensen voor het nieuwe jaar. Voor uzelf en voor de mensen om u heen. Vandaag sta ik hier vanzelfsprekend in mijn nette pak, maar tijdens de feestdagen mag ik me weleens wat informeler kleden. Mijn jongste dochter had mij voor oudejaarsdag van kledingadvies voorzien. Ze had voor mij een trui met oliebollen erop gekocht. In die trui heb ik samen met mijn vrouw oliebollen gebakken en uitgedeeld aan de hele straat.
Het grappige is dat ik nog nooit zoveel reacties heb gekregen op een foto op mijn socials. Eén reactie wil ik graag met u delen. Het was van een jeugdwerker en zijn advies was eigenlijk heel simpel: "Dat moet je meer doen, de straat op!" En daar heeft hij volkomen gelijk in. We moeten als politici echt weten wat er onder mensen leeft. Anders veranderen wij langzaam in beleidsmachines. Dat geldt niet alleen voor de provincie, maar voor alle politici. Want wie we ook zijn, we doen het voor de mensen, niet voor onszelf.
Elk jaar organiseer ik daarom ook een gesprek met 55 Noord-Hollanders. Leg ik zoveel als mogelijk werkbezoeken af. Wanneer mensen een probleem hebben is het soms zoveel beter omdat met hun aan de keukentafel te bespreken. Ons provinciehuis is een huis waar iedereen welkom is. Als het even kan leiden we ze rond, omdat dit het provinciehuis van iedereen is.
2024 stond in het teken van veranderingen en soms van tegenstellingen. De Tweede Kamerverkiezingen zorgden voor nieuwe politieke verhoudingen. Lokale, provinciale en nationale agenda’s kwamen niet altijd overeen. Programma’s zoals het Nationaal Programma Landelijk Gebied werden abrupt stopgezet. Dit veroorzaakte soms het gevoel alsof we oude schoenen weggooien voordat nieuwe zijn aangeschaft.
Onze provincie en de gemeenten stonden opnieuw in de frontlinie. Terwijl zij worstelden met taken op het gebied van woningbouw, energietransitie en sociale zorg, bleek hun bestuurskracht vaker onder druk te staan. Het is duidelijk dat de uitdagingen voor lokale overheden toenemen, terwijl de middelen en ondersteuning niet altijd gelijke tred houden. De provincie heeft een belangrijke rol om gemeenten hierbij te ondersteunen en de regionale samenwerking te versterken. Hier zetten we ons vol voor in, want zonder sterke gemeenten, zonder onze waterschappen, geen sterke provincie.
Het afgelopen jaar hebben we samen met gemeenten gewerkt aan de Noord-Hollandse Weerbaarheidsnorm. Na deze receptie hebben we zo een moment met alle burgemeesters om die norm met elkaar te ondertekenen. Vanaf vandaag werken we daaraan. Deze aanpak benadrukt dat integriteit en weerbaarheid vragen om waakzaamheid, van ons allemaal. Of het nu gaat om het weren van criminele invloeden via de Wet Bibob, het beschermen van onze digitale infrastructuur of het aanpakken van ondermijning - het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Criminelen zijn slim en altijd op zoek naar zwakke plekken. Als een gemeente achterblijft in haar verdediging, terwijl buren de boel wél op orde hebben, word je vanzelf het afvoerputje. Misdaadorganisaties weten je dan te vinden. Wanneer inwoners en bonafide ondernemers vervolgens merken dat criminelen voet aan de grond krijgen en de indruk hebben dat de gemeente niets doet, waarom zouden zij zich dan nog aan de regels houden? Misdaad lijkt zo te lonen, wat leidt tot normalisering en uiteindelijk tot maatschappelijke ontwrichting. Dit raakt direct aan de kwaliteit van het openbaar bestuur en de bestuurskracht van gemeenten. Als provincie willen we daar scherp op blijven en daar waar mogelijk gemeenten ondersteunen.
Ik wil specifiek stilstaan bij onze burgemeesters. Onlangs heb ik hierover ook een opiniestuk voor het dagblad Trouw geschreven. Mijn collega uit Zuid-Holland refereerde hier in zijn nieuwjaar speech ook aan. Burgemeesters zijn het gezicht van onze gemeenten, hoeders van de openbare orde en vaak de bemiddelaars in maatschappelijke spanningen. Toch is hun positie steeds vaker onderdeel van het politieke debat. Zij die met grote verantwoordelijkheid en inzet hun werk doen, krijgen te maken met bedreigingen, intimidatie en publieke twijfel. Dat baart mij zorgen.
Ik zeg u vandaag: respecteer wie verantwoordelijkheid draagt en besluiten durft te nemen. Hun werk vereist niet alleen bestuurlijke scherpte, maar ook moed en veerkracht. Laat 2025 een jaar worden waarin we hen steunen en hun cruciale werk erkennen. Zij zijn immers een belangrijke pijler van onze democratie. Het ambt van burgemeester dient gerespecteerd te worden, waarbij het niet uitmaakt of je die persoon nu aardig vindt of niet. Het is jouw burgemeester.
Hoe ingewikkeld dat werk soms kan zijn, bleek dit jaar opnieuw in de Nieuwjaarsnacht. Een jaar geleden heb ik gepleit voor een vuurwerkverbod. Ik hoorde het deze week ook de burgemeesters van Rotterdam en Den Haag hardop zeggen. En vandaag zeg ik het nog een keer: stop ermee. Stop met vuurwerk! Zo kunnen we niet doorgaan. Er vallen doden en zwaargewonden. Onze hulpverleners lopen gevaar. We kunnen niet blijven doen alsof dit normaal is. We moeten een plan maken hoe we dit kunnen stoppen. In Nederland, maar ook samen met de andere Europese landen moeten we onderzoeken hoe we dit kunnen uit faseren.
Bovendien moeten wij als overheid ook verstandig omgaan met de middelen die wij hebben. Politiemensen draaien overuren, vallen uit. Kunnen hun andere taken niet doen wanneer zij continu moeten opdraven bij het tegenhouden van dit soort geweldsexplosies. Ziekenhuizen die bij Oud en Nieuw overbelast worden, moeten dat later inhalen. Dat betekent langer wachten voor mensen die reguliere zorg nodig hebben.
Dames en heren, we moeten ervoor waken dat we in een tijd terechtkomen waarbij we steeds meer het niet-normale normaal gaan vinden. En dat gaat ten koste van ons allemaal. Want de vrijheid van de een beperkt zo de vrijheid van de ander.
Er is een vrijheid om te demonstreren, om je mening te laten horen. Maar als er dan iemand onherkenbaar met een bivakmuts en een stuk hout in zijn handen het nodig vindt om zijn recht op te eisen… Het is niet normaal als je de ander niet de ruimte geeft en zijn ruimte niet respecteert. Wij laten onze weg waarlangs we debatteren en besluiten veel te smal worden. Kom op voor jezelf, maar kom vooral op voor die ander.
Dit jaar hield Natascha van Weezel de Willem Arondéuslezing voor onze provincie. Zij pleitte daarin voor het radicale midden. Sommige mensen laten hun onbehagen luid horen, op straat of op social media. Maar er is gelukkig ook een heel groot deel van de samenleving dat genuanceerd zoekt naar oplossingen. Maar wat de meer en minder vocale bewoners gemeen hebben, is dat ze daadkracht wensen. Aan de slag om problemen op te lossen, minder ruzie maken en beter samenwerken.
Ik las laatst een mooi interview met oud-minister en veteraan Hanke Bruins Slot. Zij had als militair twee dingen geleerd die ze wil meegeven, en die ik vandaag ook aan u wil meegeven. Oplossingen liggen in de praktijk. Je moet van het papier af om zaken te kunnen begrijpen. Pas als je in het veld bent, kun je zien of zaken werken of niet. Al lijkt je plan op papier nog zo goed, soms werkt het niet in de praktijk. Praat met mensen, ga die straat op, zoals die jeugdwerker mij adviseerde. Haar tweede les is net zo belangrijk. Als je iets wilt bereiken, doe het samen. Alleen wanneer je samen optrekt, kom je ergens. In je eentje lukt het niet. En dat geldt ook zeker voor onze provincie.
Noord-Holland bewijst keer op keer een provincie van wereldformaat te zijn. Met onze havens, met Schiphol, met de grootste datacenterhub in Europa en met Seed Valley - waar toonaangevende zaadbedrijven in Noord-Holland hun krachten hebben gebundeld. We dragen niet alleen bij aan de Nederlandse, maar ook aan de internationale economie. Terwijl internationale spanningen voelbaar zijn in ons dagelijks leven, laten wij hier zien hoe belangrijk regionale samenwerking is in een Europese context. Een brede welvaart is er niet zonder werk.
We hebben jarenlang de vruchten geplukt van deze internationale hubs en bedrijven. Als overheid moeten wij er nu voor zorgen dat ze verder kunnen, zodat ze klaar zijn voor de toekomstige uitdagingen. Nederland was er altijd trots op de Gateway to Europe te zijn. Wij moeten de voorwaarden scheppen waarop we dat kunnen blijven op een groene en duurzame manier.
Dit jaar is het 80 jaar vrijheid in Nederland. Die vrijheid moeten wij koesteren en daar moeten we zuinig op zijn. Want ondanks die vrijheid is er oorlog dichtbij. Op zoveel plekken is er onrust. Als Noord-Holland zijn we onderdeel en afhankelijk van die grote wereld. Juist met onze havens, onze internationale bedrijven en onze luchthaven. Veiligheid en vrede zijn de voorwaarden voor een goede toekomst. Aan 80 jaar vrijheid besteden wij als provincie ook veel aandacht, denk aan ons Bevrijdingsfestival.
Hoe ziet de toekomst eruit? Ik geloof in een provincie waarin iedereen mee kan doen. Waar jongeren kansen krijgen om zich te ontwikkelen en ouderen een veilige plek vinden. Dat vraagt om durf en visie. Om keuzes maken die niet altijd populair zijn, maar wel noodzakelijk.
Bij die keuzes hoort luisteren. Luisteren naar elkaar, naar de samenleving en naar onze bestuurders. In een tijd waarin we elkaar soms te snel veroordelen, is het luisteren naar elkaar misschien wel het belangrijkste wat we kunnen doen.
Ik ben vandaag 3 dagen in mijn tweede termijn als uw commissaris. Eigenlijk weer een groentje na zes jaar. Deze 6 jaar heeft mij veel gebracht. Ik heb het gevoel dat ik met dit college en het vorige college samen heb mogen werken aan het nog mooier maken van deze provincie. Ik zie enthousiaste betrokken bestuurders en statenleden. Wij willen samen besluiten nemen die de provincie verder brengen. Ook in deze termijn zal luisteren centraal staan. Op 27 januari leg ik opnieuw de ambtseed af, waarin ik plechtig beloof de wetten na te leven en mijn plichten naar eer en geweten te vervullen. Dit is een verantwoordelijkheid die ik met de grootst mogelijke ernst en toewijding draag.
Ik sluit af met een wens voor het komende jaar: dat 2025 het jaar wordt waarin we niet alleen vooruitkijken, maar ook omkijken. Naar elkaar, naar onze lokale bestuurders en naar wat ons bindt als gemeenschap. Alleen samen bouwen we een provincie waar we trots op kunnen zijn.
Dank u wel.
[Gesproken tekst geldt]