Nieuwe waterbeelden helpen maatregelen tegen overlast bepalen

In steden kan langdurige wateroverlast ontstaan en straten kunnen onderlopen. Dat blijkt uit onderzoek over de zogeheten stresstesten dat is uitgevoerd door 4 waterschappen en Rijkswaterstaat, in samenwerking met de provincies Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland. De inzichten uit het onderzoek helpen te bepalen welke maatregelen nodig zijn om de gevolgen te beperken.

In juli 2021 werd Limburg zwaar getroffen door grootschalige, extreme regenval, waardoor op meerdere plekken overstromingen ontstonden. Deze veroorzaakten aanzienlijke schade aan woningen en bedrijven. De overstromingen lieten zien hoe groot de impact kan zijn van een grootschalige extreme bui. De kans dat zo’n bui valt in Noord-Holland is klein, maar neemt door klimaatverandering toe. Dit vraagt om een goede voorbereiding in heel Nederland.  Om die reden is voor de regio Noordwest Nederland inzichtelijk gemaakt welke gevolgen grootschalige extreme buien kunnen hebben. Deze beelden leveren waardevolle inzichten op over mogelijke knelpunten en hoelang het water blijft liggen.

Gevolgen polders en steden Uit het rapport blijkt dat bij een extreme bui de laagste delen van de polders op de meeste plekken kniediep (tot zo’n 60 centimeter, met enkele uitschieters tot 1 meter of meer) vollopen en dat het water daar vaak 1 tot 3 weken blijft staan. Het watersysteem kan zulke grote hoeveelheden namelijk niet snel genoeg afvoeren. Door de capaciteit van de waterafvoer te verhogen én te zorgen voor meer ruimte voor water kan de mogelijke wateroverlast worden verminderd. In steden kan langdurige wateroverlast ontstaan. Dit heeft invloed op de bereikbaarheid, maar kan ook leiden tot schade aan gebouwen. De grootste uitdaging ligt in gebieden waar belangrijke voorzieningen liggen, zoals elektriciteitskasten, telefoonverbindingen en hoofdwegen. De volgende stap is om de gevolgen goed te bepalen.

Wat is een stresstest? 

Om ons in Nederland voor te bereiden op grootschalige wateroverlast worden in 13 regio's zogeheten bovenregionale stresstesten uitgevoerd. Onderzoekers van Sweco hebben met computermodellen bekeken wat er gebeurt bij verschillende hoeveelheden neerslag. Bijvoorbeeld zoals in Limburg, waar in 2021 in 48 uur 200 millimeter regen viel. Als eerste stap in dit proces zijn kaarten (waterbeelden) opgesteld waarop te zien is hoe hoog het water komt te staan en hoelang dat blijft liggen. Voor het Amsterdam-Rijnkanaal Noordzeekanaal gebied (ARK-NZK) zijn deze waterbeelden inmiddels gereed. Dit gebied beslaat de gehele provincie Noord-Holland, een deel van Utrecht en het noorden van Zuid-Holland.

Geen detail op straatniveau

De kaarten in de stresstest laten geen details op straatniveau zien. Omdat de riolering in deze studie niet is meegenomen is dit lastig te beoordelen. Waarschijnlijk zijn er meer stedelijke gebieden kwetsbaar dan de kaartbeelden laten zien, omdat de effecten in werkelijkheid groter kunnen zijn wanneer rioolproblemen worden meegerekend. Een blauw vlak betekent overigens niet automatisch een probleem, maar geven wel een duidelijk algemeen beeld van hoe kwetsbaar het gebied is voor wateroverlast. De waterbeelden zijn te bekijken via het rapport Waterbeelden ARK-NZK Regio (pdf). 

Gevolgen in beeld brengen

De volgende stap is het opstellen van een gevolgenbeeld. Hiervoor gaan provincies in gesprek met onder andere veiligheidsregio’s en waterschappen om in kaart te brengen wat de mogelijke gevolgen zijn bij uitval van vitale en kwetsbare functies, zoals ziekenhuizen en dijken. Vervolgens wordt besproken welke gevolgen acceptabel zijn en waar maatregelen nodig zijn.